Hoeveel mensen gebruiken XTC?

Hier is ook informatie over bij XTC-gebruik. Het CBS rapporteert dat 2.9% van de Nederlanders van 18 jaar of ouder in 2016 aangaf het laatste jaar XTC te hebben gebruikt (Leefstijl en (preventief) gezondheidsonderzoek, CBS). Gegeven de gebruikspatronen bij XTC (zie onder) kan deze groep als XTC-gebruiker worden aangemerkt. Gegeven dat er in 2016 in Nederland 13562539 mensen woonden, zijn dit 393313.631 gebruikers (.029 * 13562539).

Er zijn nog twee andere belangrijke stukjes informatie die nodig zijn om zinnig over incidenten en sterfgevallen te kunnen nadenken, en deze betreffen de gebruikspatronen: hoe vaak gebruiken mensen (frequentie) en hoe veel gebruiken mensen (intensiteit)? Frequentie is belangrijk omdat er per gebruiksgelegenheid een gegeven kans is op een incident of overlijden, dus als frequentie stijgt, stijgt ook de kans op incidenten of sterfgevallen. Intensiteit is belangrijk omdat de kans op een incident of overlijden bij XTC, net als bij andere drugs zoals alcohol, dosis-afhankelijk is: bij een verwaarloosbare dosis is de kans 0, bij een duidelijke overdosis is de kans 1, en daar tussenin loopt die kans op (e.g. als een sigmoïde).¹

Er zijn drie belangrijke bronnen van informatie over gebruikspatronen: de Global Drug Survey (GDS), het Grote Uitgaans Onderzoek (GUO), en Party Panel. De patronen die worden gevonden zijn steeds vergelijkbaar (zie ook deze post).

Een probleem van de de steekproeven van GDS en GUO is dat deze studies over middelengebruik gaan, en daarom geen representatieve steekproef werven: er vindt zelfselectie plaats, en het is aannemelijk dat die plaatsvindt op basis van bovengemiddelde affiniteit met het onderwerp. Kortom: de gerapporteerde gebruiksfrequenties zijn waarschijnlijk overschattingen. De laatste Party Panel ronde heeft hier minder last van, omdat deze ronde, en de twee voorgaande rondes, niet over middelen gingen. Hier worden dan ook iets lagere frequenties gevonden. Dit is echter een relatief kleine steekproef, dus ik reken hier verder met de lijn uit de andere steekproeven. Dit betekent wel dat we uitkomen op overschattingen van de gebruikspatronen: mensen gebruiken waarschijnlijk minder frequent (en intens) dan hier wordt berekend.

Hoe vaak gebruiken mensen XTC?

Frequentie van gebruik is in Party Panel in 2015, 2016, en 2018 gemeten. We kunnen deze frequenties indelen in categorieën. Ik gebruik hier vier categorieën. De eerste bestaat uit de sporadische gebruikers, die maximaal 2 keer per jaar gebruiken. De tweede bestaat uit weiniggebruikers, die zich houden aan de meest conservatieve interpretatie van de richtlijn om niet vaker te gebruiken dan elke 4-6 weken. Dit zijn dus de mensen die 3 tot 8 keer per jaar gebruiken. De derde bestaat uit gemodereerde gebruikers, die diezelfde richtlijn juist zo liberaal mogelijk interpreteren en dus 9 tot 12 keer per jaar gebruiken. Tot slot onderscheid ik de vaakgebruikers, die vaker dan elke maand gebruiken (dus 13 keer per jaar of vaker).

Ingedeeld in deze categorieën laat elke Party Panel ronde de volgende frequenties zien:

	Sporadische gebruikers	Weiniggebruikers	Gemodereerde gebruikers	Vaakgebruikers
15	114	262	113	84
16	153	276	119	103
18	38	58	19	22

	Sporadische gebruikers	Weiniggebruikers	Gemodereerde gebruikers	Vaakgebruikers
15	20	46	20	15
16	24	42	18	16
18	28	42	14	16

   Sporadische gebruikers Weiniggebruikers Gemodereerde gebruikers
15                    114              262                     113
16                    153              276                     119
18                     38               58                      19
   Vaakgebruikers
15             84
16            103
18             22

Cramér's V 95% confidence interval (point estimate = .05):  
Using Fisher's z: [0; .1]

Chi-square[6] = 6.93, p = .327

Omdat deze verdelingen praktisch hetzelfde zijn, kunnen we ze combineren om tot een iets betere schatting te komen:

Var1	Freq
Sporadische gebruikers	305
Weiniggebruikers	596
Gemodereerde gebruikers	251
Vaakgebruikers	209

Var1	Freq
Sporadische gebruikers	22
Weiniggebruikers	44
Gemodereerde gebruikers	18
Vaakgebruikers	15

.

Hoeveel XTC gebruiken mensen?

Niet alleen gebruiksfrequentie is belangrijk voor het risico op incidenten en overlijden, gebruiksintensiteit is dat ook. Het is daarom ook belangrijk om te weten hoeveel XTC mensen gebruiken. Hierbij is de norm om in een gebruiksgelegenheid maximaal 1 - 1.5 milligram MDMA per kilo lichaamsgewicht te gebruiken om de risico’s te minimaliseren en de positieve effecten te optimaliseren.

 Sporadische gebruikers        Weiniggebruikers Gemodereerde gebruikers 
               0.224100                0.437913                0.184423 
         Vaakgebruikers 
               0.153564 

freqsLong$cat: Sporadische gebruikers
[1] 2
-------------------------------------------------------- 
freqsLong$cat: Weiniggebruikers
[1] 5.36913
-------------------------------------------------------- 
freqsLong$cat: Gemodereerde gebruikers
[1] 11.5777
-------------------------------------------------------- 
freqsLong$cat: Vaakgebruikers
[1] 28.488

   
      0   1   2   3   4   5   6   7   8   9  10  11  12  14  15  18  20
  0 111   0   0   0   0   0   1   0   0   0   0   0   0   0   0   0   0
  1  58 114 124  96  42  21  91   7   7   3   5   1  36   1   3  11   3
   
     25  26  30  52  60
  0   0   0   0   0   0
  1   1   3   1   1   1

  0   1 
 58 114 

[1] 1.66279

 <= 120mg 120-170mg  >= 170mg 
      118        66       104 

 <= 120mg 120-170mg  >= 170mg 
 0.409722  0.229167  0.361111 

Table 1: Incidenten per gebruikersgroep

	<= 120mg	120-170mg	>= 170mg
Sporadische gebruikers	15.0582	30.1165	60.233
Weiniggebruikers	40.4248	80.8496	161.699
Gemodereerde gebruikers	87.1698	174.3397	348.679
Vaakgebruikers	214.4899	428.9799	857.960

Table 1: Incidenten per 10.000 gebruikers in elke gebruikersgroep

	<= 120mg	120-170mg	>= 170mg
Sporadische gebruikers	4	12	36
Weiniggebruikers	6	22	21
Gemodereerde gebruikers	52	142	91
Vaakgebruikers	200	931	559

   Intensiteit Frequentie      Freq xMargins yMargins
1     <= 120mg Sporadisch 0.1120321 0.381742 0.228216
2    120-170mg Sporadisch 0.0705403 0.215767 0.228216
3     >= 170mg Sporadisch 0.0456431 0.402491 0.228216
4     <= 120mg     Weinig 0.1950211 0.381742 0.506223
5    120-170mg     Weinig 0.0995835 0.215767 0.506223
6     >= 170mg     Weinig 0.2116183 0.402491 0.506223
7     <= 120mg       Gem. 0.0456431 0.381742 0.182572
8    120-170mg       Gem. 0.0331945 0.215767 0.182572
9     >= 170mg       Gem. 0.1037349 0.402491 0.182572
10    <= 120mg       Vaak 0.0290459 0.381742 0.082989
11   120-170mg       Vaak 0.0124486 0.215767 0.082989
12    >= 170mg       Vaak 0.0414945 0.402491 0.082989

Warning: Ignoring unknown aesthetics: width

De voorkeursdosis (gebruiksintensiteit) voor de deelnemers aan Party Panel 15.1 is te zien in Figuur 1. Hier is duidelijk zichtbaar dat deze voorkeursdosis, net als voorkeursfrequentie, rechtsscheef is: de veel gebruikers zitten onder de 100 milligram, en er zijn maar relatief weinig die boven de 150 milligram uitkomen.

In Figuur 1 is de gerapporteerde gewenste dosis afgezet tegen de gerapporteerde frequentie van gebruik voor de deelnemers die beiden rapporteerden in Party Panel 15.1.

Zoals gezegd is gewicht ook belangrijk, en een deel van de deelnemers aan Party panel heeft ook hun gewicht gerapporteerd. Op basis daarvan zijn in Figuur 2 de deelnemers ingekleurd op basis van hun gewicht.

Het aanbevolen verband tussen intensiteit en gewicht lijkt niet overduidelijk aanwezig (dan zouden de lager gelegen stippen vooral paars zijn; de middengelegen stippen blauwgroen; en de hoogstgelegen stippen geel).

Op basis van deze gegevens kunnen we berekenen hoeveel mensen in verschillende doses doseren. In de Nationale Drug Monitor staat een fout waar Brunt, Koeter, Niesink & van den Brink (2012) worden aangehaald:

Bij ecstasytabletten met meer dan 100 mg MDMA beginnen zelf-gerapporteerde ongewenste bijwerkingen de gewenste subjectieve effecten te overheersen (Brunt et al., 2012). Boven 180 mg hebben de bijwerkingen vaak geheel de overhand.

Dit is echter niet wat Brunt et al. rapporteren; dit is duidelijk zichtbaar in hun Figuur 2, hier gereproduceerd in Figuur 3:

De positieve effecten zijn maximaal bij ongeveer 90 milligram, maar blijven nog tot ongeveer 170 milligram de negatieve effecten overheersen. De negatieve effecten beginnen pas bij 120 milligram te stijgen; tot die dosis verschillen de negatieve effecten niet significant van het niveau bij een dosis van 0 milligram.

De negatieve effecten stijgen langzaam tot ongeveer 160 milligram, waarna hun toename versnelt. De dosis waar de kansen op negatieve effecten en op positieve effecten elkaar kruisen, ongeveer 170 milligram MDMA, is bovendien ongeveer waar 50% kans is op zowel positieve effecten als negatieve effecten.

Twee redelijke categorisaties van dosering lijken dus 120 milligram (als de negatieve effecten starten) en 170 milligram (als de kans op negatieve effecten ongeveer 50% is, en de kans op positieve effecten begint te overstijgen). 120 milligram is de bovengrens van de geadviseerde dosering voor mensen van 80 kilo (of zwaarder). 170 milligram is de bovengrens van de geadviseerde doserng voor mensen van 115 kilo (of zwaarder). Dit lijken dus relatief conservatieve grenswaarden; het is plausibel dat deze voor de meeste mensen het risico op incidenten nog niet aanzienlijk verhogen.

	Frequencies	Perc.Total	Perc.Valid	Cumulative
<= 120mg	118	15.9	41.0	41.0
120-170mg	66	8.9	22.9	63.9
>= 170mg	104	14.0	36.1	100.0
Total valid	288	38.7	100.0
NA (missing)	456	61.3
Total	744	100.0

41 procent van de deelnemers aan Party Panel 15.1 gaf aan het liefst een dosis van maximaal 120 milligram MDMA te gebruiken, 22.9 procent gebruikte het liefst een dosis tussen de 120 en 170 milligram, en 36.1 procent gebruikte het liefst een dosis waarbij volgens de resultaten van Brunt et al. de kans op negatieve effecten groter is dan de kans op positieve effecten (hoger dan 170 milligram). Omdat een aantal deelnemers ook hun gewicht had gerapporteerd, kunnen we het gemiddelde gewicht in deze drie categorieën bekijken: dit is respectievelijk 70.3kg, 74.8kg, en 77.6kg - een lichte toename, maar gemiddeld genomen lijkt de 36.1 procent Party Panel 15.1 deelnemers die meer dan 170 mg gebruikt fors meer te gebruiken dan de richtlijn van 1-1.5mg MDMA per kg lichaamsgewicht.

Gebruikspatronen: samenvatting

De meeste mensen gebruiken enkele keren per jaar XTC:

Var1	Freq
Sporadische gebruikers	305
Weiniggebruikers	596
Gemodereerde gebruikers	251
Vaakgebruikers	209

Var1	Freq
Sporadische gebruikers	22
Weiniggebruikers	44
Gemodereerde gebruikers	18
Vaakgebruikers	15

En de meeste mensen gebruiken een dosis waarbij de positieve effecten de negatieve effecten overheersen:

Gegeven deze onevenredige verdeling van gebruiksfrequentie en dosering is de kans op een incident of sterfgeval voor de modale gebruiker dus een fractie van de kans voor vaakgebruikers, de 4.8% die elke maand of vaker gebruikt, of veelgebruikers, de 36.1% die 170 milligram MDMA of meer gebruikt per gebruiksgelegenheid. Deze inzichten maken het straks mogelijk om de kans op incidenten te berekenen per jaar per XTC-gebruiker.